Dạy và học với di sản phi vật thể vì một tương lai bền vững

Tham dự hội thảo và phát biểu có Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đặng Thị Bích Liên, và Trưởng đại điện Văn phòng UNESCO Hà Nội Katherine Muller-Marin và hơn 60 chuyên gia quốc tế và Việt Nam từ 13 quốc gia châu Á Thái Bình Dương về giữ gìn di sản văn hóa và công tác giáo dục di sản trong môi trường học đường sẽ chia sẻ những kinh nghiệm thực tế khi triển khai thí điểm công tác giảng dạy về di sản trong môi trường giáo dục được thực hiện trong 2 năm vừa qua (2013-2014) tại 4 quốc gia (Pakistan, Palau, Uzbekistan và Việt Nam), khám phá cách để tích hợp các di sản văn hóa phi vật thể và phát triển bền vững trong giáo trình hiện tại.

Các cơ quan quản lý giáo dục và văn hóa xác định việc gìn giữ văn hóa phi vật thể là bảo vệ con người và vì vậy công tác Giáo dục di sản - đưa các loại hình di sản văn hóa phi vật thể vào giới thiệu, giảng dạy trong nhà trường - là một trong những giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể thường được các nhà quản lý đề cập. Di sản văn hóa phi vật thể cũng là linh hồn, sự sống làm nên giá trị các di tích văn hóa vật thể.

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển chia sẻ: Nhà trường phổ thông vừa có trách nhiệm giáo dục nâng cao nhận thức cho học sinh về di sản văn hoá, vừa có trách nhiệm sử dụng di sản văn hoá để dạy học. Việc sử dụng di sản văn hoá để dạy học sẽ mang lại những kết quả tích cực vừa có giá trị ở phương pháp giáo dục kiến thức phổ thông theo quy định của chương trình, vừa nâng cao nhận thức và trách nhiệm của HS đối với di sản văn hoá. Bởi vậy chương trình được xây dựng cần có sự linh hoạt và phải phù hợp với văn hóa địa phương và dân tộc, phù hợp với mọi điều kiện của nhà trường ở: nông thôn, đô thị, miền núi, ven biển, hải đảo... và mọi đối tượng HS.

Quan niệm chỉ đạo là lấy HS và hoạt động học làm trung tâm; tận dụng khai thác nguồn học liệu tại chỗ là những di sản văn hóa gần gũi, xung quanh môi trường sống, dễ hiểu với HS và sử dụng những kinh nghiệm và tri thức của người địa phương. Hiện nay, giảng dạy về di sản đã là yêu cầu với các trường phổ thông. Các dự án đưa di sản vào trường học có được tác động tích cực nhưng còn không ít thách thức đối với các nhà quản lý giáo dục, văn hóa…

Cũng theo Thứ trưởng Hiển, để hiện thực hóa chính sách nói trên về việc dạy và học về di sản văn hóa trong trường học cũng như nhằm đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học ở giáo dục phổ thông và giữu gìn, phát huy giá trị của di sản văn hóa, Bộ GD-ĐT và Bộ VHTTDL đã ban hành Văn bản 73 /HD - BGDĐT-BVHTTDL ngày 16/1/2013 hướng dẫn sử dụng di sản trong dạy học ở trường phổ thông, trung tâm giáo dục thường xuyên (GDTX). Việc sử dụng di sản văn hóa trong dạy học ở trường phổ thông hướng tới đích giúp HS có những hiểu biết về những giá trị của các di sản, qua đó giáo dục HS ý thức gìn giữ, bảo vệ các di sản văn hóa. Di sản văn hóa, dù dưới dạng vật thể hoặc phi vật thể đều có thể sử dụng trong quá trình giáo dục, dạy học dưới hình thức tạo môi trường; tạo công cụ hoặc là nguồn cung cấp chất liệu để xây dựng nội dung dạy học, giáo dục.

Được biết, thời gian qua, đã có nhiều địa phương chủ động đưa di sản vào trường học khá thành công, những hoạt động đưa giá trị văn hoá truyền thống giáo dục đạo đức cho học sinh thời gian qua đã được các cấp, các ngành quan tâm. Mỗi tỉnh một cách thức đưa di sản đến gần hơn với cộng đồng. Tỉnh Bắc Ninh, Nghệ An có phong trào đưa dân ca vào trường học, ở Phú Thọ có phong trào đưa hát Xoan vào trường học, Lạng Sơn đưa đàn Tính, hát Then dạy học sinh phổ thông…

Nhiều trường phổ thông tại Hà Nội đưa học sinh tới tham gia CLB Em yêu lịch sử tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia để học lịch sử qua hệ thống bảo tàng… Phương thức tổ chức dạy học giáo dục di sản văn hóa được thực hiện lồng ghép vào các môn học (ngữ văn, lịch sử, địa lý, giáo dục công dân, âm nhạc, mỹ thuật...), hoạt động giáo dục trong chương trình giáo dục phổ thông (nội khóa hoặc ngoại khóa)... cũng mang lại nhiều hiệu quả tích cực.

Tại hội thảo này, các chuyên gia sẽ tiếp tục chia sẻ kinh nghiệm và đóng góp vào công tác hoàn thiện việc Dạy và học với di sản văn hóa và di sản phi vật thể vì một tương lai bền vững. Hội thảo kéo dài đến hết ngày 25/3.

S.H