Hướng dẫn ôn thi tốt nghiệp THPT môn Văn

A- Chương trình không phân ban

I- Hạn chế chương trình ôn tập:

Cũng như một số năm học trước, đối với năm học 2005-2006, chương trình thi tốt nghiệp THPT môn văn bao gồm toàn bộ phần văn học VN và phần văn học nước ngoài ở lớp 12, theo qui định về điều chỉnh nội dung giảng dạy, đã ban hành theo quyết định của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT.

Đáng lưu ý là mặc dù có in trong SGK Văn học 12 tập 1, phần Văn học Việt Nam (mới được chỉnh lý và hợp nhất năm 2000, NXB Giáo Dục tái bản vào các năm 2001, 2002) nhưng 4 bài sau đây không có trong phạm vi ôn tập cuối năm, vì những bài này đã chuyển từ chính khóa sang đọc thêm:

1. Vãn cảnh, trích Nhật ký trong tù của Hồ Chí Minh.

2. Thời và thơ Tú Xương của Nguyễn Tuân.

3. Huệ Chi trước lễ cưới (trích Cửa biển) của Nguyên Hồng.

4. Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi.

Ngoài ra có bốn bài sau đây chỉ học chính khóa đoạn trích (phần còn lại của mỗi bài cũng đã chuyển sang đọc thêm), do đó phần ôn tập cuối năm chỉ đề cập đến đoạn trích đã học, không có phần đọc thêm:

1. Tâm tư trong tù của Tố Hữu.

2. Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm.

3. Các vị La Hán chùa Tây Phương của Huy Cận.

4. Tiếng hát con tàu của Chế Lan Viên.

Phần văn học nước ngoài, chương trình ôn tập cuối năm gồm sáu tác giả với sáu tác phẩm hoặc đoạn trích. Cụ thể là:

1. Gorki với tác phẩm Một con người ra đời.

2. Lỗ Tấn với tác phẩm Thuốc.

3. Êxênhin với tác phẩm Thư gửi mẹ.

4. Aragông với tác phẩm Enxa trước gương.

5. Hêminguê với tác phẩm Ông già và biển cả (trích).

6. Sôlôkhôp với tác phẩm Số phận con người (trích).

II - Về yêu cầu ôn tập:

- Ở phần văn học VN: Đối với bài khái quát giai đoạn văn học, HS cần lưu ý những thành tựu văn học qua các thời kỳ phát triển và có một vài đặc điểm chung. Đối với bài khái quát về tác gia, cần phải nắm chắc quá trình sáng tác và đôi nét về phong cách nghệ thuật của từng tác giả

Đối với những bài giảng văn, HS phải nhớ chính xác tên tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh ra đời và thể loại của tác phẩm, tóm tắt chính xác, đầy đủ nội dung tác phẩm nếu là truyện, phải học thuộc lòng những bài thơ ngắn, những đoạn thơ tiêu biểu của những bài thơ dài hoặc đoạn trích dài.

Nhất thiết phải nắm chắc giá trị nội dung và nghệ thuật của từng tác phẩm. Ngoài ra, còn phải biết tập hợp các tác phẩm thành từng nhóm, từ đó rút ra những nét chung của nhóm tác phẩm, đồng thời thấy được sự độc đáo của từng tác phẩm trong nhóm cả về cả nội dung và hình thức nghệ thuật.

- Ở phần văn học nước ngoài: Đối với mỗi bài đều phải nắm được sơ lược về tiểu sử, sự nghiệp sáng tác của mỗi tác giả, giá trị bao trùm của tác phẩm hoặc đoạn trích đã học. Bên cạnh việc ôn tập về kiến thức, HS cần chú ý nhiều đến việc ôn luyện kỹ năng làm văn, từ kỹ năng dùng từ, đặt câu đến kỹ năng dựng đoạn, đưa dẫn chứng, phân tích dẫn chứng...

Cách tốt nhất là làm nhiều bài văn khác nhau, có thể theo những đề bài ở SGK hoặc một số đề mẫu dưới đây trong quá trình ôn luyện.

Đề 1:

Câu 1 (2 điểm): Enxa Tơriôlê đã có vai trò như thế nào trong cuộc đời và sự nghiệp  sáng tác của Lui Aragông?

Câu 2 (8 điểm): Anh chị hãy phân tích sức sống mãnh liệt của nhân vật Mị (kể từ khi cô bị bắt làm con dâu gạt nợ nhà thống lý Pá Tra tới khi trốn khỏi Hồng Ngài) trong truyện ngắn Vợ chồng A Phủ của nhà văn Tô Hoài.

Đề 2:

Câu 1 (2 điểm): Anh chị hãy trình bày ngắn gọn những điểm cần lưu ý về hoàn cảnh ra đời bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng.

Câu 2 (2 điểm): Vì sao có thể nói, truyện Đôi Mắt của nhà văn Nam Cao  là tuyên ngôn nghệ thuật của cả một nhà văn đi theo cách mạng?

Câu 3 (6 điểm): Cảm nhận của anh, chị về bài thơ “Chiều tối” của Hồ Chí Minh (trích trong Nhật Ký trong tù, Theo văn học 12, NXB Giáo dục 2002).

B- Chương trình phân ban thí điểm

I. Hạn chế về chương trình ôn tập

Chương trình ôn tập ở Ban Khoa học Xã hội cũng giống như Ban Tự nhiên trung học phân ban thí điểm bao gồm toàn bộ chương trình Ngữ văn lớp 12 (cả 3 phần Đọc Văn, tiếng Việt và Làm văn thể hiện trong sách giáo khoa Ngữ văn thí điểm từng Ban).

Trong phần đọc văn, cần chú trọng bộ phận văn học VN và văn học nước ngoài ở chương trình chính khoá. Riêng trong năm học này, những bài đọc thêm và đọc thêm bắt buộc không có hạn chế trong chương trình ôn tập.

II. Về yêu cầu và cách thức ôn tập

Học sinh phải nắm được tác giả và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm. Phải thấy được nội dung của văn bản như đề tài, chủ đề, cốt truyện, chi tiết, hệ thống nhân vật.... và hình thức của văn bản như đặc điểm thể loại, các phương thức biểu đạt, ngôn ngữ....Tiếp đến, phải có những tri thức và kĩ năng đọc - hiểu văn bản. Đối với phần văn học Việt Nam, yêu cầu ôn tập giống như ở chương trình đại trà (đã nêu trên).

Cần tăng cường thực hành các nội dung tiếng Việt, gắn với các văn bản tác phẩm trong phần đọc văn và gắn với tình huống giao tiếp. Cần vận dụng một cách linh hoạt các kiến thức và kĩ năng tiếng Việt. Đồng thời, cần thông qua thực hành để nâng cao hiểu biết về loại văn bản nghị luận, rèn luyện kỹ năng tạo lập và phát triển luận điểm, kỹ năng lập luận, kỹ năng kết hợp những thao tác khác nhau... để hoàn thiện bài viết.

Cũng như học chương trình đại trà, để ôn tập đạt kết quả cao, những học sinh học chương trình phân ban thí điểm dù ở ban nào cũng phải làm nhiều bài tập theo những dạng khác nhau. Đặc biệt, cố gắng làm một số bài tập lớn dưới dạng nghị văn và nghị luận xã hội.

Ban Khoa học Xã hội:

Câu 1 (1,5 điểm): Theo anh/ chị, qua truyện Số phận con người, chủ yếu Sô – lô - Khốp muốn nói với người đọc những điều gì? (lưu ý chỉ nêu rất ngắn gọn).

Câu 2 (1,5 điểm): Phần mở bài và phần thân bài trong bài văn nghị luận khác nhau như thế nào?

Câu 3 (7 điểm): Anh/chị cảm nhận như thế nào về nhân vật bà Hiền ở truyện ngắn Một người Hà Nội của Nguyễn Khải?

C- Ban Khoa học Tự nhiên

Câu 1 (1 điểm): Hãy chép lại đoạn văn dưới đây sau khi đã sửa lỗi diễn đạt:

“Mặc dù nhà thơ Nguyễn Du xuất thân từ tầng lớp qúy tộc. Nhiều người trong gia đình đều làm quan trong triều. Nhà thơ cũng đã có thời gian tham gia bộ máy cai trị. Trong những năm loạn lạc, ông sống gần dân, nếm trải nhiều nỗi đắng cay. Vì thế, ông rất đồng cảm với người dân cũng khổ”.

Câu 2 (2 điểm): Anh/chị hãy trình bày ngắn gọn những hiểu biết về nhà văn Lỗ Tấn

Câu 3 ( 7 điểm): Nhiều người rất thích câu tục ngữ “ở hiền gặp lành” và lấy đó làm phương châm sống. Nhưng có người lại cho rằng, điều ấy chưa hoàn toàn đúng, nhiều khi ở hiền mà không gặp lành. Anh/chị hãy trình bày ý kiến của mình về vấn đề này.

Nguồn: Bộ GD-ĐT